Blog

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 06.03.2015 tarihli  2013/14-1139 e. ve 2015/995 sayılı kararı özetle gayrimenkul satış vaadi sözleşmesine dayalı tapu iptali ve tescil istemine ilişkindir. Somut olayda; Özel Dairece yapılan hukuki değerlendirme sonucu “idari yargı kararları ile sözleşmenin fon alacağını teminen ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu yönünden geçersizliğine karar verildiği, satış vaadi sözleşmesinin bir taahhüt işlemi olarak tarafları arasında hüküm ve sonuç meydana getirmeye devam edeceği, hiç kimsenin kendi muvazaalı işleminin sonuçlarından yararlanamayacağı, bu durumda davacının mülkiyet aktarımı istemi kabul edilerek dava konusu taşınmazın mevcut yükümlülükleri ile birlikte davacı şirket adına tesciline karar verilmesi gerektiği” gerekçesiyle ilk bozma kararı verildiği halde, ikinci bozma kararında ise hukuki görüş değiştirilerek “muvazaalı olarak düzenlendiği yargı kararlarıyla kesinleşen ve geçerli olmayan satış vaadi sözleşmesine dayalı olarak tescil istenemeyeceğinden davanın reddinde karar verilmesi gerektiği” gerekçesiyle yerel mahkeme kararı bozulmuştur. Hukuki görüş değişikliğinin maddi hata olarak kabulü, dolayısıyla usuli kazanılmış hakkın istisnası olduğunun kabulü mümkün değildir. Bu durumda, yerel mahkemece verilen “karar verilmesine yer olmadığına” dair verilen ilk kararın Özel Dairece davanın kabulüne karar verilmesi gerektiği gerekçesiyle bozulması üzerine, yerel mahkemece bozma ilamına uyulmakla davacı yararına usulü kazanılmış hak doğmuştur. Öyleyse, bu aşamadan sonra yerel mahkemenin bozma ilamına uyarak davanın kabulüne dair verdiği kararın Özel Dairece, usulü kazanılmış hakka aykırı olarak önceki bozma ilamının aksine muvazaalı olarak düzenlendiği yargı kararlarıyla kesinleşen ve geçerli olmayan satış vaadi sözleşmesine dayalı olarak tescil istenemeyeceğine işaretle bozulması hukuken olanaklı değildir. Hal böyle olunca, yerel mahkemece birinci bozma ilamına uyulmakla davacı yararına usuli kazanılmış hakkın oluştuğu gözetilerek davanın kabulü ile dava konusu taşınmazın mevcut yükümlülükleri ile birlikte davacı şirket adına tesciline karar verilmesi gerekir.

Taraflar arasındaki “tapu iptali ve tescil” davasının yapılan yargılaması sonucunda; Kadıköy 4. Asliye Hukuk Mahkemesince davanın reddine dair verilen 28.12.2012 gün ve 2012/450 E.-2012/678 K. Sayılı kararın davacı vekilince duruşmalı olarak temyiz edilmesi üzerine ilgililere çağrı KAĞIDI GÖNDERİLMİŞTİR. Belli günde davacı vekilleri Av. İsmet Bardakçı ve Av. Hakan Pekcanıtezle davalı vekili Av. Murat Ay ile ihbar olunan Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu vekilleri Av. Ziya Özdemir ve Av. Cengiz Kadakoğlu’nun gelmiş olmalarıyla duruşmaya başlanarak hazır bulunan avukatların sözlü açıklamaları dinlendikten ve temyiz dilekçelerinin süresinde olduğu anlaşıldıktan sonra dosyadaki tüm kağıtlar okundu ve gereği düşünüldü:

KARAR

Dava, gayrimenkul satış vaadi sözleşmesine dayalı tapu iptali ve tescil İSTEMİNE İLİŞKİNDİR.

Davacı vekili; davalı şirketin, Beyoğlu 20. Noterliği’nin 24.06.1997 tarihli satış vaadi sözleşmesiyle 2425 parsel numaralı taşınmazın 65515/285149 payının yarısını müvekkiline satmayı vaat etiğini, taşınmazın tescili talep edilmesi rağmen yerine getirilmediğini, satış vaadi sözleşmesinin 22.12.1999 tarihinde tapuya şerh verildiğini, ancak 5 yıllık sürenin dolduğunu belirterek, sözleşmeye konu payın müvekkili şirket adına tesciline karar verilmesini talep ve DAVA ETMİŞTİR.

Davalı vekili; 4389 sayılı Bankalar Kanunu’nun 15/7-a maddesi gereğince TMSF’nin fon alacaklarının tahsili bakımından müvekkili şirkete el koyduğunu, sözleşme tarihinden bu yana 8 yıl geçtiğinden zamanaşımı süresinin dolduğunu, sözleşmenin tarafların gerçek iradesini yansıtmadığını, sözleşme yapıldıktan çok uzun zaman sonra Balkaner Grubuna TMSF tarafından el konulmasını müteakip, davacı tarafından noterden ihtarname keşide edilip, akabinde bu davanın açıldığını, satış vaadinin davalı bakımından üçüncü kişilere karşı bir önlem niteliğinde tesis edildiğini, bu sebeple muvazaayla batıl olduğunu ve satış vaadi karşılığı bir bedel de alınmadığını, sözleşmede yer alan bedelin de taşınmazın rayicinden noksan olduğunu belirterek, davanın reddine karar VERİLMESİNİ SAVUNMUŞTUR.

Fer’i müdahil Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu vekili; davalı şirketin Balkaner Grubu şirketlerinden olduğunu, 09.06.2005 tarihinde fon alacaklarının tahsilini teminen Balkaner Grubu şirketlerine ve bu arada davalı Yonca Yapı Endüstri A.Ş’ye el konulduğunu, vaat borçlusu şirketin taşınmazı Yurtbank kaynaklarını kullanmak suretiyle kazandığını, davalı şirket kayıtlarında satış bedelinin ödendiğine dair bir bilginin olmadığını, taraflar arasında gerçek bir satış iradesi bulunmadığını, nitekim TMSF’nin 01.03.2007 tarihli ve 93 sayılı kararıyla dava konusu satış vaadi sözleşmesinin mal kaçırmak amacıyla muvazaalı olarak yapıldığı gerekçesiyle fon bakımından geçersiz sayılmasına karar verildiğini, taşınmazın tapu kaydına da kamu haczi şerhinin işlendiğini, bu sebeple eldeki davanın artık konusuz kaldığını belirterek, karar verilmesine yer olmadığına şeklinde karar VERİLMESİNİ İSTEMİŞTİR.

YEREL MAHKEMECE, TMSF tarafından 01.03.2007 tarih ve 93 sayılı kararla satış vaadi sözleşmesinin geçersiz sayılmasına karar verildiği, bu kararın iptali için İstanbul 7. İdare Mahkemesinde dava açıldığı ancak davanın reddine karar verildiği ve bu kararında Danıştay 13. Dairesince onandığı, Bankalar Kanunu’nun 15 inci maddesinde yer alan yetkiye göre oluşturulmuş kararın tarafları bağlayıcı hale geldiği gerekçesiyle konusu kalmayan dava hakkında karar verilmesine yer olmadığına KARAR VERİLMİŞTİR.

Davacı vekilince temyiz edilen karar, Özel Dairece “idari yargı kararlarıyla sözleşmenin fon alacağını teminen ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu yönünden geçersizliğine karar verildiği, satış vaadi sözleşmesinin bir taahhüt işlemi olarak tarafları arasında hüküm ve sonuç meydana getirmeye devam edeceği, hiç kimsenin kendi muvazaalı işleminin sonuçlarından yararlanamayacağı, bu durumda davacının mülkiyet aktarımı istemi kabul edilerek dava konusu taşınmazın mevcut yükümlülükleriyle birlikte davacı şirket adına tesciline karar verilmesi gerektiği” GEREKÇESİYLE BOZULMUŞTUR.

YEREL MAHKEMECE, bozma ilamına uyularak davanın kabulüne KARAR VERİLMİŞTİR. Davalı vekili ve fer’i müdahil TMSF vekilince temyiz edilen ikinci karar, Özel Dairece “muvazaalı olarak düzenlendiği yargı kararlarıyla kesinleşen ve geçerli olmayan satış vaadi sözleşmesine dayalı olarak tescil istenemeyeceğinden davanın reddinde karar verilmesi gerektiği” GEREKÇESİYLE BOZULMUŞTUR.

YEREL MAHKEMECE, ikinci bozma kararına da uyularak, bu kez davanın reddine KARAR VERİLMİŞTİR. Kararın davalı vekilince temyiz edilmesi üzerine dosya kendilerine gelen Özel Dairece; 30.04.2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6460 s. Kanun’un birinci maddesiyle 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 373 üncü maddesinde yapılan değişiklikle anılan maddenin beşinci fıkrasından sonra gelmek üzere ve 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun değiştirilmeden önceki 429 uncu maddesinde yapılan değişiklikle anılan maddenin üçüncü fıkrasından sonra gelmek üzere eklenen fıkra uyarınca temyiz inceleme görevinin Hukuk Genel Kuruluna ait olduğu gerekçesiyle temyiz incelemesinin yapılması için dosya Hukuk Genel KURULUNA GÖNDERİLMİŞTİR.

Hukuk Genel Kurulunda yapılan görüşme sırasında, işin esasının incelenmesine geçilmeden önce üç husus ön sorun olarak ELE ALINMIŞTIR.

Bu ön sorunlardan ilki; yerel mahkeme kararına yönelik temyiz itirazlarını inceleme görevinin, Hukuk Genel Kuruluna mı yoksa Özel Daireye mi ait OLDUĞU HUSUSUDUR.

Öncelikle belirtilmelidir ki; 17.04.2013 tarih ve 6460 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunuyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 1 inci maddesiyle 18.06.1927 tarihli ve 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 439 uncu maddesinin beşinci fıkrasından ve 1086 s. Kanun’un 26.09.2004 tarihli ve 5236 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun’un 16’ncı maddesiyle değiştirilmeden önceki 429 uncu maddesinin üçüncü fıkrasından sonra gelmek üzere eklenen fıkra:

“Davanın esastan reddi veya kabulünü içeren bozmaya uyularak tesis olunan kararın önceki bozmayı ortadan kaldıracak şekilde yeniden bozulması üzerine alt mahkemece verilen kararın temyiz incelemesi, her halde YARGITAY Hukuk Genel Kurulunca yapılır”

Hükmüne amir olup, anılan maddenin gerekçesinde ise; “Madde ile, davanın esastan reddi veya kabulünü içeren kesin bozmaya uyularak tesis olunan kararların mevzuatta bir değişiklik olmadığı halde, önceki bozmayı ortadan kaldıracak şekilde yeniden bozulması üzerine ilk derece mahkemesince verilen hükmün temyiz incelemesinin YARGITAYın ilgili dairesi yerine YARGITAY Hukuk Genel Kurulunca yapılması öngörülmektedir…” denilmektedir.

Yapılan bu değişiklikle kanun koyucu tarafından YARGITAY Hukuk Genel Kuruluna yeni bir görev verilmiş; davanın esastan reddi veya kabulünü içeren bozmaya uyularak tesis olunan kararın önceki bozmayı ortadan kaldıracak şekilde yeniden bozulması üzerine YEREL MAHKEMECE verilen kararın temyiz incelemesinin YARGITAY Hukuk Genel Kurulunda YAPILMASI ÖNGÖRÜLMÜŞTÜR.

Öte yandan, Hukuk Genel Kurulunun görevi davanın esastan reddini veya kabulünü içeren bozmaya uyularak tesis olunan kararlarla SINIRLI BULUNMAKTADIR.

Bu nedenle, nihai karar kavramı üzerinde durulmasında YARAR VARDIR.

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu(HMK)’nun 294/1 inci maddesinde mahkemelerin usule veya esasa ilişkin bir nihai kararla davayı sona ERDİRECEĞİ BELİRTİLMEKTEDİR. Bilindiği gibi, hakimin davadan el çekmesini gerektiren, davayı sonuçlandıran kararlarına nihai KARARLAR DENİLMEKTEDİR. Nihai kararlar, usule ilişkin nihai kararlar veya esasa ilişkin nihai kararlar (hükümler) olmak üzere ikiye ayrılır. Usule ilişkin nihai kararlar, davanın esasıyla ilgili olmayan kararlar olup, başka bir ifadeyle mahkemenin maddi hukuk bakımından değil de usul hukuku bakımından verdiği kararlardır Bu nedenle, mahkemece verilen görevsizlik, yetkisizlik, davanın açılmamış sayılmasına ilişkin kararlar usule ilişkin nihai kararlar olduğu gibi, dava şartı yokluğu nedeniyle verilen, usulden ret kararları (HMK m.115/2) da, usule ilişkin NİHAİ KARARLARDIR.

Esasa ilişkin kararlar ise, hakimin uyuşmazlığın esasını inceleyerek verdiği kararlardır(HMK m. 294/1). Yani davada ileri sürülen taleplerin maddi hukuk açısından incelenerek esas bakımından kabul veya reddine ya da kısmen kabul ve kısmen reddine İLİŞKİN KARARLARDIR. Esasa ilişkin nihai kararla taraflar arasındaki uyuşmazlık (esastan) sona erer ve hüküm kesinleşince (kesin hüküm ortaya çıkınca), artık o uyuşmazlık (dava konusu) hakkında, aynı taraflar arasında, aynı dava sebebine dayanarak yeni bir dava açılamaz; açılırsa, kesin hükümden dolayı reddedilir (HMK m.303)(Kuru, Baki:Hukuk Muhakemeleri Usulü, İstanbul 2001, Cilt:3, s.3005).

Nitekim, yukarıda vurgulanan ilkeler Hukuk Genel Kurulunun 25.02.2015 gün ve 2014/8-2485 E., 2015/850 K. sayılı ilamında DA BENİMSENMİŞTİR.

Somut olayda, tapu iptali ve tescil istemiyle açılan davada YEREL MAHKEMECE davanın konusu kalmadığından karar verilmesine yer olmadığına dair verilen karar, Özel Dairece davanın kabulüne karar verilmesi gerektiği GEREKÇESİYLE BOZULMUŞTUR. YEREL MAHKEMECE, birinci bozma ilamına uyularak davanın kabulüne KARAR VERİLMİŞTİR. Davacı vekilince temyiz edilen ikinci karar Özel Dairece bu kez de önceki bozmayı ortadan kaldıracak şekilde davanın reddine karar verilmesi gerektiğine İŞARETLE BOZULMUŞTUR. YEREL MAHKEMECE, ikinci bozma ilamına da uyularak davanın reddine KARAR VERİLMİŞTİR.

Az yukarda belirtildiği üzere 6460 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunuyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 1 inci maddesiyle usul yasalarına eklenen fıkra uyarınca davanın esastan reddi veya kabulünü içeren bozmaya uyularak tesis olunan kararın önceki bozmayı ortadan kaldıracak şekilde yeniden bozulması üzerine YEREL MAHKEMECE verilen kararın temyiz incelemesi YARGITAY Hukuk Genel KURULUNCA YAPILACAKTIR.

Hukuk Genel Kurulunda yapılan birinci görüşmede, yukarıda içeriğine yer verilen hukuki olgular karşısında, yerel mehkemece verilen son kararın temyiz inceleme mercinin Özel Daire değil, Hukuk Genel Kurulu olduğuna oybirliğiyle karar verilerek, böylece göreve ilişkin birinci ön SORUN AŞILMIŞTIR.

İkinci ön sorun ise; davacı vekilinin temyiz talebi duruşma istemli olup, temyiz incelemesinin duruşmalı olarak yapılmasının mümkün olup OLMADIĞI HUSUSUDUR.

Kural olarak YARGITAY, temyiz incelemesini dosya üzerinde yapar (6217 s. Kanunun 30. maddesiyle 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na eklenen “Geçici madde 3” atfıyla uygulanmakta olan 1086 sayılı Hukuk Muhakemeleri Usulü Kanunu(HMUK) m. 438/I-c-1). Ancak, bazı istisna hallerinde taraflar, bazı kararlara ilişkin temyiz incelemesinin duruşmalı yapılmasını isteyebilirler(HUMK. m. 438/I).

Tarafların temyiz incelemesinin duruşmalı yapılmasını isteyebilecekleri davalar (istisna halleri) şunlardır (HUMK. m. 438/I):

a) Tüzel kişiliğin feshine veya tüzel kişilerin genel kurul kararlarının iptaline ilişkin davalar.

b) Evlenmenin butlanına (MK. m. 112-114) veya evlenmenin feshine (MK m. 115 vd) ilişkin davalar.

c) Boşanma ve ayrılık davaları.

d) Velayete (MK. m. 262 vd), nesebe (MKm. 241 vd) ve kısıtlamaya (MK. m. 355 vd) ilişkin davalar.

e) Miktar veya değeri duruşma sınırını aşan alacak ve (menkul ve gayrimenkul) ayın davalarında verilen hükümlerin temyiz incelemesinin duruşmalı olarak yapılması istenebilir (m. 438/I).

Yukarıdaki hallerde, temyiz incelemesinin duruşmalı yapılmasının istenmesi bakımından, hükmün sulh veya asliye mahkemesinden veya bir özel mahkemeden (mesela iş mahkemesinden) verilmiş olması arasında fark yoktur(Baki, Kuru: age, Cilt:5, s:4637).

Kanunda (HUMK.m.438/I) sayılan yukarıdaki haller (istisnalar) tahdididir. Bunlar dışındaki hallerde, temyiz incelemesinin duruşmalı yapılması istenemez.

Bundan başka, yukarıdaki (HUMK.m.438/I’deki) davalara ilişkin olsa bile, görevsizlik, yetkisizlik, hakimin reddi, davanın veya karşılık davanın açılmamış sayılması, davaların birleştirilmesi ve direnme kararlarının temyiz incelemesinde duruşma yapılmaz (HUMK. m. 438, II).

Somut olayda, temyiz incelemesi yapılan yerel mahkeme kararı direnmeye ilişkin olmayıp, miktar ve değeri itibariyle HUMK. 438/I de belirtilen duruşma sınırını aşan ayın davası olduğundan temyiz incelemesinin duruşmalı olarak yapılmasına yapılan birinci görüşmede oybirliğiyle KARAR VERİLMİŞTİR.

Bu aşamada incelenen üçüncü ön soruna gelince; YEREL MAHKEMECE birinci bozma ilamına uyulmakla davacı yararına usuli kazanılmış hakkın oluşup OLUŞMADIĞI HUSUSUDUR.

Öncelikle, usuli kazanılmış hak ile ilgili şu açıklamaların yapılmasında YARAR VARDIR.

Mülga 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nda ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Usulü Kanunu’nda “usuli kazanılmış hak” kavramına ilişkin açık bir HÜKÜM BULUNMAMAKTADIR.

Bu kurum, davaların uzamasını önlemek, hukuki alanda istikrar sağlamak ve kararlara karşı genel güvenin sarsılmasını önlemek amacıyla YARGITAY uygulamalarıyla geliştirilmiş, öğretide kabul görmüş ve usul hukukunun vazgeçilmez, ana ilkelerinden biri HALİNE GELMİŞTİR. Anlam itibariyle, bir davada, mahkemenin yada tarafların yapmış olduğu bir usul işlemiyle taraflardan biri lehine doğmuş ve kendisine uyulması zorunlu olan hakkı İFADE ETMEKTEDİR.

YARGITAY İçtihadı Birleştirme Genel Kurulunun 04.02.1959 gün ve 1957/13-1960/5; 09.05.1960 gün ve 21/9 sayılı ilamlarında açıklandığı üzere, bir mahkemenin YARGITAYca verilen bozma kararına uyması sonunda kendisi için o kararda gösterilen şekilde inceleme ve araştırma yaparak, yine o kararda belirtilen hukuki esaslar gereğince karar verme mükellefiyeti meydana gelir ve bu itibarla mahkemenin sonraki hükmünün bozmada gösterilen esaslara aykırı bulunması, usule uygun sayılamaz ve bozma sebebidir; meğer ki, bu aykırılık sadece bozma kararında gösterilen bir usul kaidesine ilişkin bulunsun ve son kararın neticesini değiştirecek bir mahiyet arz etmesin. Mahkemenin bozma kararına uymasıyla meydana gelen durum uyarınca muamele yapma ve hüküm verme durumu, taraflardan birisi lehine ve diğeri aleyhine hüküm verme neticesini doğuracak bir durumdur ve buna usuli kazanılmış hak yahut usule ait kazanılmış HAK DENİLMEKTEDİR.

Hemen belirtelim ki; bir mahkemenin YARGITAY Dairesince verilen bozma kararına uyması sonunda, kendisi için o kararda gösterilen şekilde inceleme ve araştırma yaparak, yine o kararda belirtilen hukuki esaslar gereğince hüküm verme yükümlülüğü doğar. “Usuli kazanılmış hak” olarak tanımlayacağımız bu olgu mahkemeye, hükmüne uyduğu YARGITAY bozma kararında belirtilen çerçevede işlem yapma ve hüküm kurma zorunluluğu getirdiği gibi, mahkemenin kararını bozmuş olan YARGITAY Hukuk Dairesince de, sonradan, ilk bozma kararıyla benimsemiş olduğu esaslara ve dolayısıyla oluşan usuli kazanılmış hakka aykırı bir şekilde ikinci bir bozma kararı VERİLMESİNİ YASAKLAMAKTADIR.

Usul Kanunumuzda usule ait kazanılmış hakka ilişkin açık bir hüküm konulmuş değilse de YARGITAYın bozma kararının hakka ve usule uygun karar verilmesini sağlamaktan ibaret olan gayesi ve muhakeme usulünün hakka varma ve hakkı bulma maksadıyla kabul edilmiş olması yanında, hukuki alanda istikrarı sağlamak amacına ermek üzere kabul edilmiş bulunması bakımından usule ait kazanılmış hak müessesesi, usul kanununun dayandığı ana esaslardandır ve kamu düzeni ile DE İLGİLİDİR.

Gerçekten, mahkemenin doğru bularak uyduğu ve yahut kanun gereğince uymak zorunda olduğu bozma kararıyla dava, usul ve kanuna uygun bir çığıra SOKULMUŞ DEMEKTİR. Buna aykırı karar verilmesi, usul ve kanuna uygunluktan uzaklaşılması manasına gelir ki, böyle bir netice asla kabul edilemez. Bundan başka, mahkemenin bozma kararına uygun karar vermesine rağmen YARGITAYın ilk bozmasıyla benimsenmiş olan kanuna veya usule ait hükümlere aykırı şekilde ikinci bir bozma kararı vermesi, usul hükümleriyle hedef tutulan amacı zedeler ve hatta kararlara karşı duyulması gereken genel güveni dahi sarsar.

Esasen, hukukun kaynağı, sadece kanun olmayıp, mahkeme içtihatları dahi hukukun kaynaklarından oldukları cihetle, söz konusu, usuli kazanılmış hak için kanunda açık hüküm bulunmaması, onun kabul edilmemesini gerektirmez.

Kazanılmış haklar Hukuk Devleti kavramının temelini oluşturan en ÖNEMLİ UNSURLARDANDIR. Kazanılmış hakları ortadan kaldırıcı nitelikte sonuçlara yol açan yorumlar Anayasanın 2 nci maddesinde açıklanan “Türkiye Cumhuriyeti sosyal bir hukuk devletidir” hükmüne aykırılık oluşturacağı gibi toplumsal kararlılığı, hukuksal güvenceyi ortadan kaldırır, belirsizlik ortamına neden olur ve kabul edilemez.

YARGITAY içtihatlarıyla kabul edilen “usuli kazanılmış hak” olgusunun, birçok hukuk kuralında olduğu gibi yine YARGITAY içtihatlarıyla geliştirilmiş istisnaları bulunmaktadır:

Mahkemenin bozmaya uymasından sonra yeni bir içtihadı birleştirme kararı (09.05.1960 gün ve 21/9 sayılı YİBK) ya da geçmişe etkili yeni bir kanun çıkması karşısında, YARGITAY bozma ilamına uyulmuş olmakla oluşan usuli kazanılmış hak hukukça DEĞER TAŞIMAYACAKTIR.

Benzer şekilde; uygulanması gereken bir kanun hükmü, hüküm kesinleşmeden önce Anayasa Mahkemesince iptaline karar verilirse, usuli kazanılmış hakka göre değil, Anayasa Mahkemesinin iptal kararından sonra oluşan yeni duruma göre karar verilebilecektir (Hukuk Genel Kurulunun 21.01.2004 gün ve E:2004/10-44, K:2004/19; 20.12.2013 gün ve E:2013/23-131, K:2013/1681 sayılı ilamları).

Bu sayılanların dışında ayrıca; görev konusu, hak düşürücü süre, kesin hüküm itirazı ve harç gibi kamu düzeniyle ilgili konularda usuli kazanılmış haktan söz edilemez (Baki, Kuru: age, Cilt:5, s:4738 vd).

Usuli kazanılmış hakkın hukuki sonuç doğurabilmesi için; bir davada, ya taraflar ya mahkeme ya da YARGITAY tarafından açık biçimde yapılmış olan ve istisnalar arasında sayılmayan bir usul işlemiyle taraflardan biri lehine doğmuş ve kendisine uyulması zorunlu olan bir hakkın varlığından söz edilebilmesi gerekir (YARGITAY Hukuk Genel Kurulu’nun 12.07.2006 gün ve E:2006/4-519, K:527; 31.05.2006 gün ve E:2006/10-307, K:337; 10.05.2006 gün ve E:2006/4-230, K:288; 04.03.2009 gün ve E:2009/10-34, K:104; 14/07/2010 gün ve E:2005/8-368, K:2010/385;20.12.2013 gün ve E:2013/23-131, K:2013/1681 sayılı ilamları).

Bu kapsamda vurgulanmalıdır ki, maddi hataya dayalı olan bir bozma kararına uyulmuş olunması halinde oluşan usuli kazanılmış hakka değer verilmesi MÜMKÜN DEĞİLDİR. Maddi hataya dayalı bozma kararına uyulmuş olması itibarıyla kazanılmış hakkın bulunmadığından söz edilebilmesi için ancak, YARGITAY Dairesinin vardığı sonuç her türlü değer yargısının dışında hiçbir suretle başka biçimde yorumlanamayacak, tartışmasız ve açık bir maddi hata olarak BELİRLENMESİ GEREKİR. Yine özellikle belirtilmelidir ki, bozma kararında hukuki yönden bir niteleme yapılmış veya deliller belli bir doğrultuda değerlendirilerek bozma kararı verilmişse, bu karara uyulması halinde bozmayı yapan Daire hukuki görüş değiştirirse yada delil değerlendirmesinin yanlış olduğunu sonradan benimsese dahi maddi hatadan söz edilemez ve usuli kazanılmış hakkın doğduğunun kabulü gerekir(Hukuk Genel Kurulunun 25.02.2015 gün ve 2014/8-2485 E., 2015/850 K. sayılı ilamı).

Nasıl ki, usuli kazanılmış hak kurumu YARGITAY içtihatlarıyla benimsenmişse, bu kuralın istisnaları da yine YARGITAY içtihatlarıyla BENİMSENMİŞTİR. Yukarıda usuli kazanılmış hak kuralının istisnaları sayılmış olmakla birlikte; konu, bu sayılanlarla SINIRLI DEĞİLDİR. Usuli kazanılmış hak kuralının istisnaları saptanırken genel ilke, KAMU DÜZENİDİR. Bu nedenle kamu düzeninin gerektirdiği durumlarda, başkaca istisnalar da gündeme gelebilir.

Somut olayda; Özel Dairece yapılan hukuki değerlendirme sonucu “idari yargı kararlarıyla sözleşmenin fon alacağını teminen ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu yönünden geçersizliğine karar verildiği, satış vaadi sözleşmesinin bir taahhüt işlemi olarak tarafları arasında hüküm ve sonuç meydana getirmeye devam edeceği, hiç kimsenin kendi muvazaalı işleminin sonuçlarından yararlanamayacağı, bu durumda davacının mülkiyet aktarımı istemi kabul edilerek dava konusu taşınmazın mevcut yükümlülükleriyle birlikte davacı şirket adına tesciline karar verilmesi gerektiği” gerekçesiyle ilk bozma kararı verildiği halde, ikinci bozma kararında ise hukuki görüş değiştirilerek “muvazaalı olarak düzenlendiği yargı kararlarıyla kesinleşen ve geçerli olmayan satış vaadi sözleşmesine dayalı olarak tescil istenemeyeceğinden davanın reddinde karar verilmesi gerektiği” gerekçesiyle yerel mahkeme KARARI BOZULMUŞTUR.

Az yukarda belirtildiği üzere hukuki görüş değişikliğinin maddi hata olarak kabulü, dolayısıyla usuli kazanılmış hakkın istisnası olduğunun kabulü MÜMKÜN DEĞİLDİR.

Hukuk Genel Kurulunda yapılan görüşmeler sırasında bir kısım üyelerce Özel Daire bozma kararının maddi hataya dayalı olduğu, maddi hatanın usuli müktesep hakkın istisnası olduğu görüşü ileri sürülmüş ise de; çoğunlukça yukarıda belirtilen gerekçelerle bu görüş KABUL EDİLMEMİŞTİR.

Bu durumda, YEREL MAHKEMECE verilen “karar verilmesine yer olmadığına” dair verilen ilk kararın Özel Dairece davanın kabulüne karar verilmesi gerektiği gerekçesiyle bozulması üzerine, YEREL MAHKEMECE bozma ilamına uyulmakla davacı yararına usulü kazanılmış HAK DOĞMUŞTUR.

Öyleyse, bu aşamadan sonra yerel mahkemenin bozma ilamına uyarak davanın kabulüne dair verdiği kararın Özel Dairece, usulü kazanılmış hakka aykırı olarak önceki bozma ilamının aksine muvazaalı olarak düzenlendiği yargı kararlarıyla kesinleşen ve geçerli olmayan satış vaadi sözleşmesine dayalı olarak tescil istenemeyeceğine işaretle bozulması hukuken OLANAKLI DEĞİLDİR.

Hal böyle olunca, YEREL MAHKEMECE birinci bozma ilamına uyulmakla davacı yararına usuli kazanılmış hakkın oluştuğu gözetilerek davanın kabulüyle dava konusu taşınmazın mevcut yükümlülükleriyle birlikte davacı şirket adına tesciline karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiş, kararın salt bu nedenle BOZULMASI GEREKMİŞTİR.

SONUÇ : Davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulüyle yerel mahkeme kararının yukarıda gösterilen nedenlerden dolayı 6217 s. Kanunun 30. maddesiyle 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na eklenen “Geçici madde 3” atfıyla uygulanmakta olan 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 429 uncu maddesi gereğince BOZULMASINA, gerekli temyiz ilam harcı peşin alındığından başkaça harç alınmasına mahal olmadığına, 06.03.2015 tarihinde OYÇOKLUĞUYLA KARAR VERİLDİ.”

Bir önceki yazımız olan KAMULAŞTIRMASIZ ELATMADAN KAYNAKLANAN TAZMİNAT İSTEMİ başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.