Cumhurbaşkanı seçimleri, Cumhurbaşkanında aranacak özellikler, seçim öncesi, seçim günü ve seçim sonrası yapılması gereken işlemlere ilişkin usul ve esasları düzenlemek amacıyla mevcut 6271 sayılı Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu, ikinci maddesinde seçimde uygulanacak genel ilkeleri; Cumhurbaşkanının halk tarafından seçileceği, seçimin genel, eşit ve gizli oyla, bütün yurtta aynı günde, yargı denetim ve yönetimi altında yapılacağı, seçmenin oyunu tam bir serbestlikle kendisinin kullanacağı, olayların sayımı, dökümü ve tutanaklara bağlanmasının açık olarak yapılacağı şeklinde belirtilmiştir. Cumhurbaşkanlığı seçimleri beş yılda bir yapılabilmekte, bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı olabilmektedir. Seçimler, görev süresinin dolmasından önceki altmış gün içinde tamamlanmaktadır.
Kanunun seçim sistemi ve uygulanması başlıklı dördüncü maddesinde; genel oyla yapılan seçimlerde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday seçilmiş olacağı, ilk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, ilk oylamada en çok oy almış bulunan iki adayın katılımıyla takip eden ikinci Pazar günü ikinci oylamanın yapılacağı ve bu iki adaydan geçerli oyların çoğunluğunu alan adayın Cumhurbaşkanı seçileceği düzenlenmiştir. Cumhurbaşkanı seçilen kişinin varsa partisi ile ilişiği kesilecek ve TBMM üyeliği sona erecektir.
Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu yedinci maddesinde aday gösterilme hususu düzenlenmiştir. Buna göre; Cumhurbaşkanlığına TBMM üyeleri içinden veya Meclis dışından aday gösterilebilmesi en az 20 milletvekilinin yazılı teklifi ile olacak, her milletvekili ancak bir aday için teklifte bulunabilecek, en son yapılan milletvekili genel seçimlerinde, aldıkları geçerli oylar toplamı birlikte hesaplandığında, %10’u geçen siyasi partiler ortak aday gösterebilecek ancak her bir siyasi parti ancak bir aday için teklifte bulunabilecektir.
Cumhurbaşkanı adaylığı için isimler belirlendikten sonra liste YSK’ya gönderilerek burada adaylar hakkında inceleme yapılmakta, seçilme yeterliliği ve aday gösterilme şartlarını taşıyanları gösterilen geçici bir aday listesi, itiraz süresi belirtilerek Resmi Gazete’de yayımlanmakta, Resmi Gazete’de yapılan ilandan itibaren iki gün içinde, geçici aday listesine veya bu listeye alınmamaya ilişkin karara karşı YSK’ya itiraz edilebilmektedir. Kanunun onuncu maddesine göre, YSK bu şekilde yapılan itirazları derhal incelemek ve üç gün içerisinde kesin karara bağlayarak kesin aday listesini Resmi Gazete’de yayımlamakla görevlidir.
Cumhurbaşkanı adaylarının görevden ayrılması ve göreve dönmesi başlıklı 11. Madde ;
‘ (a) Cumhurbaşkanı adayı gösterilen hâkimler ve savcılar, yüksek yargı organları mensupları, yüksek öğretim kurumlarındaki öğretim elemanları, Yükseköğretim Kurulu, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu üyeleri, kamu kurumu ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri, belediye başkanları ve subaylar ile astsubaylar, siyasi partilerin il ve ilçe yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile belediye meclisi üyeleri, il genel meclisi üyeleri, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar, kamu bankaları ile üst birliklerin ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev alanlar, aday listesinin kesinleştiği tarih itibarıyla görevlerinden ayrılmış sayılır. Bu durum Yüksek Seçim Kurulunca aday gösterilenin bağlı bulunduğu bakanlığa veya kuruma derhal bildirilir.
(b)Yüksek mahkeme üyeleri, hâkimler, savcılar ve bu meslekten sayılanlar ile subay ve astsubaylar hariç olmak üzere, Cumhurbaşkanı adayı gösterilen Devlet memurları ve diğer kamu görevlileri, adaylığı veya seçimi kaybetmeleri hâlinde, Yüksek Seçim Kurulunca Cumhurbaşkanının seçildiğinin ilân edilmesini takip eden bir ay içinde müracaat etmeleri kaydıyla eski görevlerine veya kazanılmış hak aylık derecelerindeki başka bir göreve dönebilirler.’
şeklinde düzenlenmiştir. Bu kapsamda önümüzdeki seçimlerde aday olarak gösterilen Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın başbakanlık görevinden istifa etmesi gerekmektedir, zira Başbakanlık da, kanunda belirtilen meslekler gibi bir kamu görevidir. Kanun maddesinde açıkça ‘Başbakan’ kelimesinin geçmemesi, istifa etmekten imtina edilmesi hususunda bir bahane yaratamayacağı gibi, Cumhurbaşkanı adayı olan bir Başbakanın görevinden istifa etmemesinin hukuka aykırı olduğu aşikardır.
6271 sayılı Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu İkinci Bölüm, Seçim Öncesi İşleri başlıklı kısmın son maddesi olan 14. madde, Cumhurbaşkanı adaylarına yardım konusunu düzenlemektedir. Buna göre; adaylar, yabancı devletlerden, uluslar arası kuruluşlardan, tüzel kişilerden ve Türk uyruğunda olmayan gerçek ve tüzel kişilerden bağış ve yardım alamayacak, YSK tarafından belirlenecek adaylık başvuru süresi içerisinde zorunlu olarak mal bildiriminde bulunacak olup, seçilen adayın mal bildirimi, seçim sonuçlarının kesinleşmesini müteakip Resmi Gazete’de yayımlanacaktır. Adaylara yardım başlıklı 14 maddesi devam fıkraları ise;
‘(3) Her bir kişinin adaylara yapabileceği nakdî yardım miktarı, her bir tur için en yüksek Devlet memuruna mali haklar kapsamında fiilen yapılmakta olan her türlü ödemelerin bir aylık brüt tutarını geçemez. Alınan bağış ve yardımlar veraset ve intikal vergisinden müstesnadır. Adaylar ödünç niteliğinde para kabul edemez.
(4) Seçimlerde şeffaflığın sağlanması amacıyla, Yüksek Seçim Kurulunca belirlenecek tutarın üzerindeki nakdî yardımlar adayların “Seçim Hesabı” olarak kendileri adına açtıracakları bir banka hesabına yatırılır. Yüksek Seçim Kurulunca belirlenecek tutarın altında kalan nakdî yardımlar ise makbuz karşılığında alınır ve seçim hesabına yatırılır. Alınan bağış ve yardımlar sadece seçim harcamalarında kullanılır ve başka bir amaç için tahsis edilemez.
(5) Adaylığın kesinleşmesinden seçim sonuçlarının kesinleşmesine kadar geçen dönemde bağış ve yardımlar ile yapılan harcamalar Yüksek Seçim Kurulu tarafından tasdik edilen listelere kaydedilir.’ şeklinde düzenlenmiştir.
Bir önceki yazımız olan Terörün Sonlandırılması ve Toplumsal Bütünleşmenin Güçlendirilmesine Dair Kanun Teklifi başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.
